Onuitspreekbaar wondermiddel dat al jaren tegen malaria wordt gebruikt, dus waarom zou het ook niet tegen een nieuw vleermuisvirus werken? Aldus sommigen.
De geschiedenis wijst het uit: kwakzalvers en pillendraaiers cirkelen rond een pandemie als aasgieren rond een kadaver. Dat was deze keer niet anders: van knoflook tot colloïdaal zilver, van gemberthee tot bleekwater (zie Donald Trump), van etherische oliën tot wijwater. Het bekendste ‘wondermiddel’ tegen het coronavirus, dat ook de meeste punten oplevert tijdens een potje scrabble, luistert naar de naam hydroxychloroquine.
Voor de duidelijkheid: dat middel is op zichzelf geen kwakzalverij, want dokters schrijven het al jaren voor tegen malaria en sommige vormen van artritis. En hoewel malaria niet wordt veroorzaakt door een virus, is het in principe niet uitgesloten dat hydroxychloroquine ook tegen covid zou kunnen werken, hetzij preventief, hetzij als behandelwijze.
Maar is het ook zo? Al in februari 2020 opperden Chinese dokters dat vermoeden. Zoals het virus zich vanuit China verspreidde naar de rest van de wereld, geschiedde het ook met geruchten over dit onuitspreekbare medicijn. Niet lang daarna begonnen tal van mensen allerlei wilde beweringen te doen over de heilzame werking ervan. De bekendste dweper is waarschijnlijk de excentrieke Franse arts Didier Raoult. Die zette eind februari een extatische video op YouTube, nog voor hij enig onderzoek had uitgevoerd, laat staan gepubliceerd, met de titel: ‘Coronavirus: Game Over!’
Wat volgde was een ongeziene infodemie, een epidemie van onzin die met exponentiële kracht toenam. Raoult en andere pleitbezorgers van hydroxychloroquine verschenen op allerlei tv-zenders en in kranten om de zegeningen van het spul te bezingen. Niet alleen Donald Trump begon het wondermiddel op persconferenties te promoten (en het later zelf te slikken), maar ook de Franse president Emmanuel Macron, doorgaans iets bedaarder en rationeler dan zijn Amerikaanse evenknie, wilde graag geloven dat een van zijn eigen onderdanen voor een medische doorbraak van wereldformaat had gezorgd.
Raoult publiceerde vervolgens een studie over hydroxychloroquine, maar lapte daarbij zowat alle regels van de kunst aan zijn laars. Hij selecteerde een kleine groep patiënten, liet ze allemaal hydroxychloroquine slikken, en stelde vast dat niemand doodging. Mirakel! Maar aangezien de meerderheid van de mensen sowieso niet doodgaat aan covid, zegt die bevinding zeer weinig. Daarom moet je altijd de vergelijking maken met een controlegroep, die een placebopil krijgt of een ander medicijn (zie bewijs). Dat vond Raoult echter te veel rompslomp, te academisch en stijfjes. Bovendien had hij om onduidelijke redenen enkele patiënten uitgesloten van zijn studie. Dat bleken achteraf uitgerekend die mensen te zijn die er het slechtst aan toe waren en die achteraf wél doodgingen. Zoals een wetenschapster in een striemende kritiek op Raoults studie sarcastisch opmerkte: ‘Mijn resultaten zien er altijd geweldig uit als ik de mensen weglaat die doodgingen.’
Sindsdien zijn er wel verschillende degelijke studies uitgevoerd naar hydroxychloroquine en volgens de regels van de kunst: met willekeurige onderverdeling van patiënten in groepen, met een controlegroep en met correcte statistische analyses. Niet dat wetenschappers zoveel heil verwachtten van hydroxychloroquine, maar populaire beweringen die miljoenen keren worden gedeeld, zelfs door meerdere presidenten, moet je nu eenmaal grondig onderzoeken. Al is het maar om ze te ontkrachten.
Inmiddels hebben we ook meta-analyses over hydroxychloroquine – studies van de studies, als het ware – en het verdict laat aan duidelijkheid niets te wensen over: hydroxychloroquine werkt niet tegen corona, preventief noch curatief. Neem het dus zeker niet, want het heeft ook nare bijwerkingen en kan de mortaliteit van covid zelfs verhógen. Maar hoe kan dat dan, vraagt u zich misschien af, als het voor malaria wordt voorgeschreven? Simpel: elk medicijn heeft bijwerkingen; daarom zal een bekwame arts het enkel voorschrijven als de baten beduidend hoger liggen dan de nevenschade. Voor malaria zijn die baten hoog, maar in het geval van hydroxychloroquine voor covid bedragen ze nul.
Het is dus niet alleen kwakzalverij, het is ook schadelijke kwakzalverij, waaraan bijna zeker coronapatiënten nodeloos zijn gestorven. Dan kunt u nog beter gemberthee drinken tegen corona. Ook kwakzalverij, maar wel onschuldig en nog lekker bovendien. (MB)
(Lemma uit Eerste hulp bij pandemie. Van Achterafklap tot Zwarte Zwaan)