Zal het zo’n vaart lopen met de stijgende zeespiegel als Rutger Bregman schrijft in zijn drukbesproken pamflet ‘Het water komt’? Laten we even aannemen dat Rutgers ergste nachtmerries kloppen, en dat het “voortbestaan van het land op het spel staat” (vooralsnog niet van het onze). In dat geval is het grote probleem met zijn pamflet dat het, ironisch genoeg, veel te weinig ambitie toont. Want wat krijgen we te horen na al die doemtijdingen over allesverzwelgend zeewater? Het klassieke ‘minder minder’-lijstje van de milieuactivisten: eet minder vlees, neem vaker de (elektrische) fiets, zie af van verre vliegreizen, isoleer je huis, bezuinig op energie.
Van een joekel van een anticlimax gesproken. Naast gedragswijzigingen pleit Bregman ook voor grote infrastructuurwerken door de overheid, maar ook daar hanteert hij dezelfde vertrouwde logica: Nederland moet voor zijn eigen stoep vegen. Zo kan het land een nieuwe watersnood zoals in 1953 vermijden, toen meer dan 1.800 mensen stierven.
Die logica miskent helaas één lastig probleem: broeikasgassen hebben lak aan landsgrenzen. Als Nederland 1953 betere dijken gebouwd, had ze de waterramp eigengereid kunnen verhinderen. De pijnlijke waarheid is echter dat Nederland vandaag een verwaarloosbare invloed heeft op zijn eigen zeespiegel, omdat het slechts voor 0,5 procent instaat voor de wereldwijde uitstoot.
De mondiale energiebehoeften zullen sowieso nog fors toenemen de komende decennia, met name in ontwikkelingslanden. 1,3 miljard mensen hebben nog niet eens toegang tot elektriciteit, en 800 miljoen mensen leven nog steeds in extreme armoede. Die mensen kopen binnenkort allemaal wasmachines, koelkasten, tv’s en airco’s, en willen ook weleens een vliegtuig nemen. Het zou immoreel zijn (en praktisch onmogelijk) om de rest van de wereld ons welvaartspeil te ontzeggen.
Klimaatactivisten en beleidsmakers staren te veel naar hun eigen navel. Bregman legt in zijn pamflet mooi uit dat, als op Antarctica het landijs smelt, de zeespiegel hier omhoog gaat. Maar hij negeert dat hetzelfde gebeurt als China 200 luchthavens tegelijk bouwt en een steenkoolcentrale per week bijzet. Als de rest van de wereld niet meedoet, hebben de klimaatinspanningen van Nederland (of zelfs van heel Europa) geen enkele zin. Dát is het grote verschil met 1953.
BETERE BORSTELS
x
x
Moeten we dan helemaal niets doen? Toch wel! Als wij globaal het verschil willen maken, moeten we hefbomen zoeken om de mondiale uitstoot naar beneden te krijgen, in plaats van ons blind te staren op onze eigen stoeptegel. Kleine, welvarende landen moeten bij uitstek inzetten op technologische innovatie. Als wij betere, goedkopere en efficiëntere ‘borstels’ maken, en die vervolgens aan de rest van de wereld uitdelen, dan vegen we in één keer de hele straat schoon.
Bij veel activisten leeft echter het idee dat we ‘alle oplossingen al hebben’ (lees: zon en wind) en enkel nog politieke moed moeten opbrengen. De waarheid is dat hernieuwbaar nog steeds met grote problemen kampt, zoals weersafhankelijkheid en groot oppervlaktegebruik. Ik voorspel: als dat ons alternatief is, zullen ontwikkelingslanden steenkool blijven stoken. Want zolang je arm bent, heb je andere zorgen aan je hoofd dan de toekomst van je ongeboren kleinkinderen.
Niemand kan op voorhand voorspellen uit welke hoek de technologische doorbraken zullen komen, maar de meest beloftevolle piste lijkt mij kernenergie, omwille van de enorme energiedichtheid die volgt uit Einsteins E=mc², en de onafhankelijkheid van weer en wind. Er liggen tientallen modellen op tafel voor 4de generaties kerncentrales die kleiner, veiliger en efficiënter zijn. Maar over kernenergie rept Bregman dan weer met geen woord. Een gemiste kans.
Laten we het even concreet maken: als Nederland of België erin zou slagen om één van die modellen uit te werken, op te schalen en aan de rest van de wereld aan te bieden, dan zou het een klimaatbijdrage leveren die zijn emissiereducties op eigen bodem talloze malen overtreft. De mensheid zou ons eeuwig dankbaar zijn.
Wie niet wil wachten op de overheid, kan zelf een duit in het zakje doen. Want ook voor burgers geldt: enkel voor je eigen stoep vegen is te bescheiden. Een nieuw rapport van Founders Pledge wijst uit dat donaties aan een effectief klimaatfonds honderd keer meer uitstoot vermijden dan om het even welke gedragswijziging uit het ‘minder minder’-lijstje. Een vliegreis vermijden is prima. Het geld dat je uitspaart doneren aan organisaties als Information Technology and Innovation Foundation (ITIF) of Clean Air Task Force, is letterlijk honderd keer beter. Waar wachten we nog op?
(De Morgen, 22/2/20)