Maleisische mysteriezucht

(De Morgen – 31 juli 2015)

Vreemde stippen op de radar. Een laatste telefoontje van de copiloot naar een mysterieus nummer. Een mogelijk signaal van de zwarte doos. Bewoners van het eiland Kudahuvadhoo die het vliegtuig hadden gezien, maar door de autoriteiten werden afgewimpeld. 

De afgelopen maanden werd mijn mailbox overspoeld door een niet aflatende stroom aan berichten over de vermiste vlucht MH370. Het was een aaneenschakeling van nieuwe wendingen, nakende doorbraken, wilde hypothesen en geheimzinnige sporen. Het zoekgebied mocht geen meter worden verplaatst, of de media grepen naar de blokletters: ‘Nieuwe zoekpiste! Doorbraak nabij! Spoor dan toch niet bijster!’
De wildste complottheorieën deden de ronde: de Australische regering hield informatie verborgen, het vliegtuig werd neergehaald tijdens een militaire operatie in de Zuid-Chinese Zee, de passagiers werden naar een geheime basis in Rusland geleid… De theorieën over ontvoeringen door ufo’s laat ik hier nog buiten beschouwing. De speculatie van vandaag zou morgen weer worden ontkracht, maar geen nood. Zo blijft het feuilleton duren, als een bochtenparcours van nieuwe wendingen en aanwijzingen. De ontknoping lonkte altijd net om de hoek. De kop van één bericht uit mijn mailbox had net zo goed boven de elfendertig andere kunnen staan: ‘Binnenkort doorbraak in zoektocht naar MH370?’

Die stroom aan speculaties wordt deze week wellicht drooggelegd. Een aangespoeld vleugelstuk van een Boeing 777 brengt hopelijk gemoedsrust voor de nabestaanden, die al zeventien maanden in de mallemolen meedraaien. Of het de doodsteek betekent voor de wildste verhalen valt te betwijfelen. De doorgewinterde complotdenkers laten zich niet afschrikken door een miezerig wrakstuk. Doorgaans schakelen ze precies op dat moment een versnelling hoger.

Een vleugelstuk dat de complottheorie onderuithaalt? Dat moet daar door sinistere krachten zijn neergeplant, om ons op een dwaalspoor te brengen! Complotdenkers ontpoppen zich deze week ongetwijfeld tot oceanologen, die met ingewikkelde diagrammen van zeestromen aantonen dat die vleugel onmogelijk aan de kust van Réunion kan beland zijn. Precies de verwachtingen van autoriteiten en media dat de speculaties nu zullen ophouden, is in het spiegelpaleis van de complotdenker een bevestiging dat er meer aan de hand is. Ze willen net dat we ons niet langer vragen stellen, omdat ze duidelijk iets te verbergen hebben!

Natuurlijk laat niet iedereen die de dagelijkse stroom berichten over MH370 aanklikte zich meedrijven in vergezochte complotten. Maar waarom zijn berichten dan zo’n klikaas? Waarom oefenen ze zo’n aantrekkingskracht uit? Een on­opgelost mysterie als dat van MH370 prikkelt de verbeelding. Het is potgrond waarop duizend bloemrijke theorieën kunnen bloeien, stuk voor stuk spannender dan de prozaïsche werkelijkheid. Mensen die de MH370-saga opvolgen, hoeven zich niet bij deze of gene theorie aan te sluiten. Voor velen gaat het er zelfs niet om het mysterie te ontrafelen. De schattenjacht zelf is spannender dan de vondst.

Dat zorgt voor een paradoxaal verschijnsel. Nu er eindelijk een tastbaar bewijs opduikt van het verloren vliegtuig, in plaats van aanwijzingen, geruchten en radarstippen die voor creatieve interpretaties vatbaar zijn, zou je verwachten dat de natte droom van de mysteriejager in vervulling gaat. Eindelijk weten we wat er gebeurd is! Na al die maanden wordt onze nieuwsgierigheid bevredigd.  Toch zijn de mysteriezoekers op dat moment meestal ontgoocheld. Is het vliegtuig gewoon neergestort in de oceaan? Misschien weten we binnenkort wat er zich echt heeft afgespeeld, maar de mysteriejager zit daar niet op te wachten. Welke versie van de feiten uiteindelijk wordt bewaarheid, doet zelfs weinig ter zake. De werkelijkheid kan nooit het verlangen naar mysterie vervullen.

Zelf wil ik wel weten wat er precies met MH370 is gebeurd, als is het maar ter wille van mijn arme mailbox. Toch kennen we het verschijnsel van de mysteriezucht allemaal. De meest angstaan­jagende horrorfilms zijn – althans voor mij – die waarbij het geheimzinnige kwaad nooit zijn gezicht laat zien. Aan de ene kant voelen we de drang om het mysterie te kennen, maar aan de andere leidt kennis altijd tot ontgoocheling. “Was het dat maar?”
De regisseur moet aan de verleiding weerstaan om te tonen waarop we zitten te wachten, want daarna halen we gewoon onze schouders op. Hadden we ons dan iets spannenders voorgesteld? Schoot de fantasie van de regisseur tekort? Niet noodzakelijk.  Niet het monster zelf is een ontgoocheling, maar de onthulling ervan. Niet de ware toedracht van MH370 stelt teleur, maar het nieuws dat de zoektocht is afgelopen.
Welke versie van de feiten uiteindelijk wordt bewaarheid, doet weinig ter zake.