(Nederlandse vertaling van de brief gepubliceerd in La Libre Belgique, 23 augustus 2021 door Horizon 238 – https://horizon238.org/)
Mijnheer de Eerste Minister,
Wij schrijven u als Belgische burgers, omdat we bezorgd zijn over het energietraject van België en het behoud van een welvarende en duurzame wereld voor de toekomstige generaties. Ons land staat op het punt een besluit te nemen dat zijn energielandschap voor de komende decennia onuitwisbaar vorm zal geven. Deze beslissing zal ongetwijfeld een van de belangrijkste daden van uw regering zijn. Het lijkt ons daarom essentieel dat de problematiek en de gevolgen van die beslissing volledig begrepen zijn.
Energie is meer dan een rekening aan het einde van de maand. Het is het fundament van onze samenleving en de eerste schakel in onze economie. Haar overvloed heeft bijgedragen tot de verbetering van onze levenskwaliteit, geholpen met de emancipatie van onze samenleving en de wereld zoals wij die vandaag kennen vorm gegeven. De uitdaging van de energietransitie, die erin bestaat de milieu-impact van de door ons verbruikte energie te beperken, is dan ook gigantisch. We moeten onze CO2-uitstoot tussen 1990 en 2030 met 55% verminderen, en tegen 2050 de koolstofneutraliteit bereiken. Het IPCC luidde opnieuw de noodklok in zijn zesde beoordelingsrapport1 dat begin augustus werd gepubliceerd. Als Belgische burgers, stootten we in 2019 90 miljoen ton CO2 uit2. Onze uitstoot is in de afgelopen vijf jaar niet veranderd.
Om de energietransitie waar te maken, moeten we een einde maken aan onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen. Fossiele brandstoffen waren in 2019 nog goed voor meer dan 80% van het totale energieverbruik in België3. De klimaatprioriteit verplicht ons deze fossiele brandstoffen in de grond te laten zitten en alternatieve energiebronnen met een lage CO2-uitstoot te gebruiken. Hernieuwbare energiebronnen voldoen zeker aan deze lage CO2-uitstoot, maar ook voor kernenergie is dit het geval.
De keuze van de regering om uit kernenergie – de belangrijkste koolstofarme energiebron in België – te stappen en nieuwe centrales op fossiel gas te financieren via het capaciteitsvergoedingsmechanisme (CRM) is paradoxaal en contraproductief. Deze keuzes zou het aandeel fossiele brandstoffen in het Belgische energielandschap alleen maar vergroten. Geloven dat het noodzakelijk is te stoppen met kernenergie om hernieuwbare energiebronnen te ontwikkelen is een vals dilemma. Andere landen, zoals Finland, het Verenigd Koninkrijk en Canada, hebben ervoor gekozen hun energietransitie op deze twee koolstofarme energiebronnen te baseren.
Ons standpunt, ten voordele van kernenergie, komt voort uit een eerlijke vaststelling: hernieuwbare energiebronnen, de hoeksteen van de energietransitie, zullen niet volstaan om onze samenleving op tijd koolstofvrij te maken. Dit geldt des te meer voor België, een dichtbevolkt land met beperkte hernieuwbare energiebronnen. Deze visie op de energietransitie wordt gedeeld door tal van internationale organisaties, zoals het IPCC en het Internationaal Energieagentschap (IEA)4,5,6. In hun klimaatscenario’s is kernenergie een sleutelelement van de energietransitie, aangezien kerncentrales, centrales op basis van fossiele brandstoffen vervangen.
Het debat over kernenergie in België heeft al te vaak plaatsgemaakt voor dogmatisme en emotie in plaats van pragmatisme en rede. De karikaturen die aan kernenergie worden toegeschreven, zoals de onjuiste voorstelling van het kernongeval in Fukushima, hebben in grote mate bijgedragen tot de degradatie van het imago in het publieke debat. Het ongeval heeft ons er zeker aan herinnerd dat het nucleaire risico bestaat, maar het moet ons ook leren dit in perspectief te plaatsen met het klimaatrisico. Naar aanleiding van de tiende verjaardag van Fukushima publiceerde de VN een rapport waarin stond dat het nucleaire ongeval geen nadelige gevolgen had voor de gezondheid van de inwoners van Fukushima7. Fossiele brandstoffen daarentegen zijn verantwoordelijk voor de dood van zeven miljoen mensen per jaar wereldwijd8. De bouw van nieuwe gascentrales zal dus veel meer schade toebrengen aan de gezondheid van de Belgische burgers dan kerncentrales. Eind maart heeft het Joint Research Center (JRC) van de Europese Commissie een gunstig advies uitgebracht om kernenergie te integreren in de taxonomie voor duurzame financiering9. In dit advies wordt gesteld dat geen enkel wetenschappelijk bewijs heeft aangetoond dat kernenergie schadelijker is voor de gezondheid of het milieu dan andere technologieën die al in de taxonomie zijn opgenomen, zoals wind- of zonne-energie.
Daarom vragen wij u, Mijnheer de Eerste Minister, een langetermijnbeleid te voeren dat gebaseerd is op cijfers en feiten. Wij vragen u het algemeen belang voorop te stellen en alleen koolstofvrije oplossingen in overweging te nemen, of die nu van hernieuwbare of van nucleaire oorsprong zijn. Wij vragen dat u zich inzet voor een duurzame wereld waarin wij aan onze kinderen en kleinkinderen kunnen vertellen dat wij samen de keuze van de rede hebben gemaakt.
België is een bevoorrecht land. Het heeft daarom de morele plicht haar potentieel en ambities waar te maken. Wij zijn verantwoordelijk voor onze broeikasgasemissies en mogen niet louter rekenen op het feit dat onze buurlanden, dankzij het emissiehandelssysteem – het ETS, hun emissies in onze plaats zullen verminderen. Deze strategie gaat er trouwens van uit dat andere landen in staat zullen zijn onze overtollige emissies te compenseren, het geen verre van vanzelfsprekend is. In het licht van de klimaatnoodtoestand zijn deze onzekere berekeningen een gok die we ons niet kunnen veroorloven. De fysische realiteit is eenduidig en duidelijk: elk land moet zijn uitstoot zo veel mogelijk beperken. Een verlenging van kernenergie in België zou ook het voordeel hebben dat het bijdraagt tot onze voorzieningszekerheid. De massale invoer van gas en elektriciteit beperken, zou de afhankelijkheid van andere landen en de volatiliteit van de kosten, die de Belgische industrie kunnen schaden, verminderen.
De eerste CRM-veiling, georganiseerd door de netbeheerder, zal plaatsvinden in oktober 2021. Hoewel de bouw van nieuwe gascentrales ongetwijfeld noodzakelijk zal zijn, is het toch mogelijk het volume daarvan te verminderen door de meest recente kernreactoren te verlengen. Laat er geen misverstand over bestaan, elke nieuwe gascentrale die op Belgische bodem gebouwd wordt via subsidies, is een toegeving aan vervuiling gedurende verscheidene decennia. De in 2025 gebouwde centrales zullen ook na 2050, de deadline voor koolstofneutraliteit, deel blijven uitmaken van het Belgische energielandschap.
België heeft de luxe dat het op het gebied van kernenergie geavanceerde expertise heeft kunnen verwerven, die het resultaat is van zestig jaar innovatie, bouw en exploitatie. Ons land heeft de kans om deze expertise te gebruiken om zijn toekomst sereen voor te bereiden. Het MYRRHA-project dat momenteel wordt ontwikkeld in het Studiecentrum voor kernenergie, is een pionier op het gebied van onderzoek naar het valoriseren van kernafval10. In de toekomst zou de Belgische nucleaire techniek en kunde aan de oorsprong kunnen liggen van projecten die tot doel hebben de waterstofeconomie op gang te brengen en moeilijk te elektrificeren industriële sectoren koolstofvrij te maken door gebruik te maken van nieuwe, veelzijdige, duurzame nucleaire technologieën die perfect verenigbaar zijn met hernieuwbare energiebronnen11. Het is duidelijk dat de nucleaire industrie nog veel te bieden heeft als zij er de kans toe krijgt. Een overhaaste uitstap uit kernenergie in 2025 zal leiden tot het onomkeerbare verlies van een weergaloze troef in de strijd tegen de klimaatverandering.
Wij, de Belgische burgers, hebben aan de regering en aan u, Mijnheer de Eerste Minister, de buitengewone bevoegdheid toevertrouwd om acties te ondernemen die een beslissende invloed zullen hebben op onze samenleving voor de komende decennia. De beslissingen die u vandaag neemt, zullen door toekomstige generaties worden geëvalueerd. Uw verantwoordelijkheid vereist dus dat u de energietransitie in haar geheel bekijkt, verder dan de ontwikkeling van hernieuwbare energiebronnen. U hebt de kans om uw stempel te drukken op het Belgische energielandschap. Wij verzoeken u dit te doen op een manier die ons land op het voorplan brengt als voorbeeld op klimaatgebied.
Onze wens, mijnheer de Eerste Minister, is dat de politieke keuzes van 18 jaar geleden worden geherevalueerd. Wij vragen u de uitstap uit kernenergie opnieuw te bekijken. Als koolstofarme energie moet kernenergie deel uitmaken van het stappenplan voor de energietransitie. Een verlenging met tien jaar van de meest recente kernreactoren betekent trouwens veel meer dan een vermindering van onze CO2-uitstoot. Het is de ‘conditio sine qua non’ om de Belgische expertise in stand te houden, die nodig is om de voordelen te benutten van de technologische revoluties die de sector nog te bieden heeft. Gezien de grondig gewijzigde context van vandaag moet de in 2003 aangenomen wet inzake de geleidelijke afschaffing van kernenergie worden herzien.
Het verheugt ons dat België zich onder uw leiding, Mijnheer de Eerste Minister, onderscheidt door een voorbeeld te worden van een geslaagde energietransitie ten voordele van al zijn burgers. Een energietransitie waarbij soevereiniteit inzake bevoorrading, geloofwaardigheid van de regering en de ecologie allen aan het langste eind trekken.
Referenties
1 Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC), « AR6 Climate Change 2021: The Physical Science Basis », 9 augustus 2021, https://www.ipcc.ch/report/ar6/wg1/, geraadpleegd op 10 augustus 2021.
2 Internationaal Energieagentschap (IEA), « Data and statistics – Total CO2 emissions, Belgium 1990-2019 », https://www.iea.org/data-and-statistics?country=BELGIUM&fuel=CO2%20emissions&indicator=TotCO2, geraadpleegd op 10 augustus 2021.
3 Internationaal Energieagentschap (IEA), « Data and statistics – Total final consumption by source, Belgium 1990-2018 », https://www.iea.org/data-and-statistics?country=BELGIUM&fuel=Energy%20consumption&indicator=TFCbySource, geraadpleegd op 10 augustus 2021.
4 Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC), « Assessment Report (AR5) Climate Change 2014: Mitigation of Climate Change », 2014, https://www.ipcc.ch/report/ar5/wg3, geraadpleegd op 10 augustus 2021.
5Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC), « Special Report – Global Warming of 1.5 °C », 2018, https://www.ipcc.ch/sr15/, geraadpleegd op 10 augustus 2021.
6 Internationaal Energieagentschap (IEA), « Nuclear Power in a Clean Energy System », mei 2019, https://www.iea.org/reports/nuclear-power-in-a-clean-energy-system, geraadpleegd op 10 augustus 2021.
7 Het Wetenschappelijk Comité van de Verenigde Naties voor de gevolgen van atoomstraling (UNSCEAR),
« UNSCEAR 2020 Report (Annex B) – Levels and effects of radiation exposure due to the accident at the
Fukushima Daiichi Nuclear Power Station: implications of information published since the UNSCEAR 2013 Report », 8 maart 2021, https://www.unscear.org/unscear/fr/fukushima.html, geraadpleegd op 10 augustus 2021.
8 Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), « News – [1] out of 10 people worldwide breathe polluted air, but more countries are taking action », 2 mei 2018, https://www.who.int/news/item/02-05-2018-9-out-of10-people-worldwide-breathe-polluted-air-but-more-countries-are-taking-action, geraadpleegd op [2][3] augustus 2021.
9 Joint Research Centre van de Europese Commissie (JRC), « JRC Science for Policy Report – Technical assessment of nuclear energy with respect to the ‘do no significant harm’ criteria of Regulation (EU) 2020/852 (‘Taxonomy Regulation’) », 2021, https://www.politico.eu/wp-content/uploads/2021/03/26/JRC-report_March-2021-clean-Copy-printed.pdf, geraadpleegd op 10 augustus 2021.
10 Studiecentrum voor kernenergie (SCK CEN), « MYRRHA », https://www.sckcen.be/fr/projets/myrrha, geraadpleegd op 10 augustus 2021.
11 Internationaal Atoomenergie Agentschap (IAEA), « Nuclear Technology Review 2020 », september 2020, https://www.iaea.org/sites/default/files/gc/gc64-inf2.pdf, geraadpleegd op 10 augustus 2021.