Vooruitgangsdenkers aan de rand van de afgrond

Deze middag mocht ik nog eens uit mijn epidemiologische ‘bubbel’ komen om – op veilige afstand weliswaar – aan tafel te schuiven met vier soortgenoten, voor een aflevering van Interne Keuken. Geen gesmak en bestekgekletter deze keer, want ook op bij Radio 1 nemen ze het besmettingsgevaar ernstig. Kwestie van de gezelligheid erin te houden, kwam ik praten over ‘existentiële risico’s’ voor de menselijke soort, rampen waarbij zelfs de huidige pandemie verbleekt. Dat heb ik allemaal zelf niet verzonnen, maar haalde ik voornamelijk uit het boek The Precipice (afgrond/ravijn) van de moraalfilosoof Toby Ord. De uitsterving van de mensheid? Ik geef toe dat het even slikken was voor een vooruitgangsdenker. Als het boek door iemand anders was geschreven, had ik het wellicht niet eens vastgenomen. Er zijn al zoveel sensatiebeluste onheilsprofeten die ons de stuipen op het lijf willen jagen met hun speculatieve doempraatjes. Maar Toby Ord is niet de minste: niet alleen is hij filosoof aan de universiteit van Oxford, maar hij is vooral één van de grondleggers van het Effectief Altruïsme en de bezieler van The Pledge, de levenslange belofte om 10% van je inkomen af te staan aan (effectieve) liefdadigheid.

De beweging van het Effectief Altruïsme zit bij mij in de bovenste schuif, omwille van haar doorgedreven rationaliteit, haar oprechte engagement voor een betere wereld, en haar uitzonderlijke cultuur van zelfkritiek. Effectieve altruïsten streven ernaar om een zo groot mogelijke positieve impact op de wereld te hebben, met de beperkte tijd en middelen die ons voorhanden zijn. Als je die principes doordenkt, zo betoogt Ord, moet je je niet alleen bekommeren om huidig wereldleed, maar moet je ook nadenken over existentiële bedreigingen voor onze menselijke soort, die in één klap al onze verwezenlijkingen kunnen ongedaan maken. Dat kunnen natuurlijke rampen zijn (meteorieten, megavulkanen, supernova’s) maar ook catastrofes die we over onszelf afroepen (nucleaire oorlog, pandemieën uit een labo, op hol slaande AI). Want als we het één keer helemaal verknoeien, dan is het voorgoed met ons afgelopen.

Het boek van Toby Ord stelde niet teleur, zelfs al was ik het op bepaalde vlakken niet eens en geloof ik dat hij wat te hard van stapel loopt. In deze uitzending leg ik uit waarom je geen ‘pessimist’ hoeft te zijn om na te denken over existentiële rampen, waarom wereldverbeteraars moeten denken als beleggers op de beurs, en waarom het toch verstandig kan zijn om je in te dekken tegen rampen die zich hoogstwaarschijnlijk nooit zullen voordoen.