We staan aan de vooravond van een nooit geziene energiecrisis in Europa. Het is nu alle hens aan dek. Of zoals energiespecialist Javier Blas in Bloomberg schrijft: “We’re reaching the point of ‘no idea is too crazy’”! Dat Oekraïne sinds kort kernstroom op het Europese elektriciteitsnet pompt, valt zeker onder deze omschrijving. Nog meer ‘crazy’ is dat Duitsland en Nederland weer naar steenkool grijpen. Nood breekt wet, dus klimaatbezorgdheden wijken nu even.
Behalve Rusland is tijd onze grootste vijand. Het nieuwe windpark in de Prinses Elisabeth-zone, de Triton-kabel naar de Deense windparken, de Ventilus-hoogspanningslijn, de versnelde isolatie van huizen en plaatsing van warmtepompen en zonnepanelen, ja zelfs de levensduurverlenging van de kernreactoren Doel 4 en Tihange 3 – geen van deze projecten biedt op korte termijn soelaas. Pas later dit decennium, of zelfs na 2030, kunnen ze bijdragen aan onze energieonafhankelijkheid.
Maar het wordt nog erger. In volle energiecrisis gaat België komende winter 2 gigawatt CO2-vrije elektriciteitscapaciteit van het Europese net halen: de kernreactor Doel 3 in oktober 2022 en Tihange 2 in februari 2023. Artikel 4 van de wet op de kernuitstap uit 2003 bepaalt immers dat elke kernreactor verplicht moet worden uitgeschakeld 40 jaar na industriële ingebruikname. Het verlies van deze perfect functionerende en performante reactoren betekent onherroepelijk een grotere afhankelijkheid van fossiel, hetzij vuile steenkool, hetzij Poetins gas, hetzij Amerikaans schaliegas.
ZELFBESCHADIGING
Wie welwillend is, kan dit zien als een onfortuinlijke samenloop van omstandigheden die de auteurs van de wet in 2003 niet konden voorzien. Wat toen al een twijfelachtig principe was – welke andere energieopwekking krijgt een arbitraire en verplichte levensduur opgelegd? – is vandaag totaal achterhaald en vormt een grote belemmering om af te kicken van Poetins gas. Een kernreactor kan makkelijk 80 jaar in alle veiligheid schone stroom produceren, dus dubbel zo lang als voorzien door de wet. Eenmaal gedeactiveerd, zijn deze reactoren onherroepelijk verloren. In de huidige energiecrisis is dat moedwillige zelfbeschadiging. En dat terwijl onze noorderburen hun kernreactor in Borssele nog eens willen verlengen, mogelijk tot 2053 (leeftijd: 80 jaar)! Elke klimaatactivist zou het moeten toejuichen.
De onderhandelingen tussen de federale regering en Engie gaan vandaag enkel over een levensduurverlenging van de jongste twee van onze zeven reactoren (Doel 4 en Tihange 3) tot 2035. Of deze onderhandelingen zullen slagen, blijft koffiedik kijken. Een tijdig voorbereide verlenging zoals in Nederland was geen enkel probleem geweest, maar door het getalm van onze overheid is het tijdschema nu erg krap. Krijgt men alle technische aspecten tijdig rond? Wat met de publieksbevraging? Wat met het juridisch verzet van antinucleaire activisten à la Greenpeace? Mogelijk kunnen we pas in de winter van 2027-2028 opnieuw rekenen op deze twee reactoren. In de huidige energiecrisis dus totaal irrelevant.
In plaats van de onderhandelingen te beperken tot de twee jongste reactoren, moet de regering het geweer van schouder veranderen en alles op alles zetten om de sluiting van Doel 3 en Tihange 2 te voorkomen. Hoe snel kunnen deze twee kernreactoren weer stroom leveren? Kunnen zij de periode overbruggen tot Doel 4 en Tihange 3 weer operationeel zijn?
Voor de komende winter 2022-2023 vrezen we dat het al te laat is. Niet alleen kan de bestelling en levering van kernbrandstof snel een jaar vergen, het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC) moet ook bekijken welke aanpassingen nodig zijn voor een tijdelijke verlenging [NOOT: nieuwe brandstof bestellen duurt maanden, maar het is technisch ook mogelijk om reeds gebruikte splijtstof die nog niet volledig is uitgeput opnieuw aan te spreken, daarmee zouden de reactoren wél deze winter nog stroom kunnen leveren. ~MB]. Als de regering snel handelt, kunnen we echter wél opnieuw rekenen op beide reactoren in de winter van 2023-2024 (de winter vóór de verkiezingen) en de winters daarna, minstens net zolang tot de jongste twee reactoren weer paraat zijn. Strikt genomen doet dit scenario ook geen afbreuk aan het regeerakkoord, dat slechts spreekt over een eventueel beroep op 2 gigawatt kernstroom ná 2025.
CADEAU VOOR POETIN
De auteurs van de wet op de kernuitstap hebben een zware hypotheek gelegd op onze energietoekomst, op minstens twee manieren. Met het artikel 3 verboden ze élke vorm van nucleaire energieopwekking na 2025. Zelfs al heeft de huidige regering schoorvoetend 100 miljoen euro voorzien voor een ‘haalbaarheidsstudie’ over niet-watergekoelde SMR’s (kleine modulaire reactoren), de minister van Energie vindt het toch allemaal maar een “hobby voor miljardairs die zich vervelen”. Met artikel 4 hebben de auteurs van de wet verhinderd dat we tijdens deze nooit geziene energiecrisis een beroep kunnen doen op perfect functionerende reactoren om van aardgas af te kicken. Een prachtig cadeau aan Poetin.
Beste parlementsleden, zet deze historische vergissing recht, het best nog voor het zomerreces. Schrap de wet op de kernuitstap helemaal, al of niet met een wisselmeerderheid, en verlos onze regering van dit blok aan het been, zodat zij ongebonden kunnen onderhandelen met Engie, in de eerste plaats over de ‘tijdelijke’ verlenging van Doel 3 en Tihange 2, en vervolgens van de twee jongste reactoren. En waarom niet van Tihange 1? In tijden van oorlog en klimaatcrisis kunnen we geen enkele fossielvrije en weersonafhankelijke energiebron missen.
(Opiniestuk in De Morgen ondertekend door (in alfabetische volgorde) Maarten Boudry (wetenschapsfilosoof), Jan Deschoolmeester (bio-ingenieur), Thomas Rotthier (filosoof), Manuel Sintubin (geoloog), namens ecomodernisme.be.)