Over de VN-toespraak van Greta Thunberg

Deze week was ik te gast bij De Afspraak om over de nieuwe leerstoel Etienne Vermeersch te spreken. Er werd me echter ook gevraagd naar een reactie op de vlammende toespraak van Greta Thunberg voor de VN-klimaattop. In regel probeer ik de discussie over Greta Thunberg als persoon zoveel mogelijk te mijden, omdat ik ze vreselijk vermoeiend en onproductief vind: door fans wordt ze bijna heilig verklaard, door tegenstanders wordt ze op vileine wijze bespot en door het slijk gehaald. Dat leidt allemaal af van de kern van de zaak: het probleem van de opwarming zelf.
Maar goed, in de uitzending noemde ik haar toespraak “ronduit apocalyptisch”, omdat ze beweert dat haar jeugd en toekomst haar werden “bestolen”. Eerder vroeg ze zich af of het nog zin had om te studeren, als de wereld toch naar de knoppen gaat. Dat is echt onzin. Klimaatopwarming is beslist een ernstig probleem, wellicht de grootste uitdaging van de 21e eeuw, maar het is niet het énige wereldprobleem, en het is ook geen existentiële bedreiging voor de mensheid. In de IPCC-rapporten zal je nergens lezen dat 16-jarigen vandaag geen toekomst meer hebben.
De feiten die Greta aanhaalt over ons ‘koolstofbudget’ en het beroep op (toekomstige) negatieve emissies kloppen zeker, maar dat we aan het begin staan van een ‘massa-extinctie’ en dat we haar toekomst hebben ‘gestolen’ is sterk overdreven. Bovenal is haar moralistische doemverhaal vreselijk eenzijdig. Ze wijst met een beschuldigende vinger naar vorige generaties, alsof die haar toekomst kapot maken. Wel, die vorige generaties hebben er ook voor gezorgd dat ze in de beste tijd ooit leeft. De welvaart en voorspoed waarin Greta Thunberg en haar generatiegenoten werden geboren, kent geen enkel weerga in de wereldgeschiedenis. Niet alleen is die welvaart het product van de ‘groei’ die ze verkettert, maar ze is ook grotendeels te danken aan fossiele brandstoffen. De juiste manier om naar klimaatopwarming te kijken is als een schadelijk neveneffect van iets wat een enorme zegening betekende voor de mensheid.
In ieder geval wijst psychologisch onderzoek uit dat doempreken niet helpen om mensen te overtuigen van een probleem. Dat proberen klimaatactivisten al 30 jaar. Telkens klinkt het liedje: het is vijf voor twaalf, we moeten NU het roer omgooien, we hebben ‘nog 12 jaar en dan vergaat de wereld’. Dat verhaal is wervend voor één bepaalde groep, maar bij de rest van de samenleving werkt het averechts. De ontkenners gaan nog harder ontkennen, de twijfelaars storen zich steeds harder aan het alarmisme, en de gewone burger heeft andere zorgen aan zijn kop dan het klimaat. De stembus wijst dat uit: In Nederland gaat Thierry Baudet met winst lopen en in België presenteren de groenen miserabel, alle klimaatmarsen ten spijt.
Het meest hallucinante vond ik dat het publiek zo hypocriet was om Greta’s zware morele beschuldiging toe te joelen (“I will never forgive you”). Ziehier onze geprivilegieerde elite die even met haar eigen deugdelijkheid komt pronken, om daarna gewoon naar huis te jetsetten en van hun luxeleven blijven genieten. Als je toch niet gaat doen wat Greta van je verwacht – en dat doet bijna niemand – wees dan eerlijk en geef haar dan ook geen applaus.
Voor alle duidelijkheid: ik vind het vreselijk wat voor bagger Greta Thunberg allemaal over zich heen krijgt. Dat verdient ze echt niet. Ze is niet alleen razend intelligent, maar het is ook bijzonder straf wat ze allemaal voor elkaar krijgt. Maar hoe meer haar voorstanders haar als een kinderversie van Moeder Theresa voorstellen, hoe meer de ergernis en weerstand zal toenemen. Het is het één of het ander: ofwel nemen we haar serieus in het klimaatdebat en mogen we ook inhoudelijke kritiek leveren, ofwel behandelen we haar als een kind van 16 jaar. Maar niet beiden tegelijk. Je kan haar niet eerst als een zieneres voorstellen die de wereld doet ontwaken, en als er dan kritiek komt zeggen ‘Hoe durf je, een kind van 16 de mantel uit vegen’. DAT is vooral wat de ergernis verklaart.
Laten we van het klimaat geen verhaal van schuld en boete maken, van daders en slachtoffers, van zonde en morele onschuld. Wij profiteren allemaal van de zegeningen van fossiele brandstoffen, op talloze manieren. De oplossingen voor het klimaatprobleem zijn vandaag NIET voorhanden, anders waren ze allang in de praktijk omgezet. Het is gewoon geweldig complex om van fossiele brandstoffen af te kicken zonder onze welvaart te vernietigen. Al het gehakketak over Greta leidt af van de kern van de zaak: de mensheid heeft een serieus probleem, we moeten snel een oplossing zoeken. Zoals ik eerder betoogde (zie hoofdstuk 7 in mijn boek), zal die oplossing vooral van technologie en regulering komen. Overheden moeten veel meer investeren in technologische innovatie om de transitie naar een koolstofneutrale economie te versnellen. En er moet een universele koolstoftaks komen die deze innovatie stimuleert.
En nu genoeg over Greta.