Klimaatactivisten en bosbrossers willen dat we minder CO2 uitstoten. Dat streefdoel deel ik. Onze CO2-uitstoot warmt het klimaat op, en dat kan op de lange termijn zeer nadelige gevolgen hebben (van stijgende zeespiegels tot extreme weerfenomenen en uitstervende diersoorten). Precies in die strijd tegen klimaatopwarming is kernenergie een grote troef. Een kerncentrale produceert niet alleen grote hoeveelheden betrouwbare en veilige energie, ze stoot ook geen gram CO2 uit. (Bij de ontginning en verwerking van uranium komt wel CO2 vrij, maar dat geldt ook voor de tonnen staal en beton en zeldzame metalen die je nodig hebt om windmolens en zonnepanelen te maken). Door hun pleidooi voor een kernuitstap schieten klimaatactivisten zichzelf dan ook royaal in de voet. Als wij in België onze kerncentrales sluiten en vervangen door gascentrales, dan gaan we tonnen extra CO2 uitstoten. Hoe langer we ze openhouden, hoe minder CO2-uitstoot. Dat is zonneklaar.
Toch vertellen activisten en ook energie-experts ons dat de kernuitstap “CO2-neutraal” zou zijn. De klimaatdoelstellingen, zo leggen zij uit, worden op Europees niveau geregeld, niet op Belgisch niveau. De uitstoot van elektriciteitscentrales valt onder het Europese Emissions Trading System (ETS), dat werkt met een plafond: de toegelaten uitstoot voor heel Europa ligt op voorhand vast. Als een bedrijf CO2 wil uitstoten, moet het daarvoor emissierechten kopen op de Europese markt. En aangezien die emissierechten geplafonneerd zijn, zal onze kernuitstap geen invloed hebben op het klimaat. We hoeven ons dus geen zorgen te maken om die nieuwe gascentrales. Pieter Lodewijks en Ronnie Belmans van EnergyVille brachten het argument naar voren, Mathias Bienstman van de Bond Beter Leefmilieu verwijst er veelvuldig naar, energiejournalist Wim Winckelmans schermt ermee in De Standaard, en informaticus en Dries Couckuyt in Knack.
Nu ben ik geen energie-expert, maar als filosoof weet ik wel iets van logica en tegenfeitelijk (‘Wat als?’) redeneren. Dit argument op basis van ETS is een drogreden. Het hanteert een broekzak-vestzaklogica die tracht te verhullen dat onze kernuitstap wel degelijk voor grote hoeveelheden extra CO2 zal zorgen.
Laat ik eerst erkennen wat klopt. Het ETS legt een plafond vast. De emissierechten die wij moeten kopen voor onze nieuwe gascentrales (na de voorziene kernuitstap), zijn rechten die niet door iemand anders gekocht kunnen worden. Door onze aankoop zullen de emissierechten schaarser worden, en dus duurder. Wat zal er dan gebeuren? Sommige grote uitstoters zullen zich geen emissierechten meer kunnen veroorloven, en zullen uit de Europese markt geconcurreerd worden. Bijvoorbeeld: een steenkoolcentrale in Oost-Europa zal haar deuren sluiten en vervangen worden door een gascentrales, die minder CO2 uitstoot en dus minder emissierechten nodig heeft.
Hier schuilt het cruciale punt. Als wij hier in België extra CO2 uitstoten, zal iemand anders in Europa daarvoor moeten opdraaien, bij wijze van compensatie, om onder het plafond te blijven. Door onze kernuitstap maken we het dus moeilijker voor andere landen om hun klimaatdoelstellingen te halen. Wie pleit voor nieuwe gascentrales, en erop rekent dat iemand anders elders wel wat minder zal uitstoten, hanteert een kortzichtige en asociale logica.
Oost-Europese steenkoolcentrale
Nu kan je het natuurlijk een goede zaak vinden dat die Oost-Europese steenkoolcentrale uit de markt wordt gedrukt, door de schaarste van emissierechten. Dat vind ik ook. Maar daarvoor hoeven wij helemaal onze kerncentrales niet te sluiten. We kunnen gewoon beide inspanningen tezamen leveren: wij houden hier onze kerncentrales open (minder CO2), zij schakelen daar over van steenkool op gas (ook minder CO2). Dat is dubbele winst voor het klimaat. Als de emissierechten daarvoor te goedkoop zijn, dan ligt de oplossing voor de hand: het Europese plafond moet sneller naar beneden. Dat activisten hier zorgeloos kunnen pleiten voor nieuwe gascentrales, in de wetenschap dat we toch genoeg geld hebben om wat nieuwe CO2-emissies te kopen, toont aan dat de emissierechten nog steeds te goedkoop zijn. Sowieso zijn onze Europese klimaatdoelstellingen nog veel te bescheiden. Als we echt een impact willen hebben op het klimaat, moeten we nog ambitieuzer zijn. Met de hulp van kernenergie kan dat.
Hoe je het ook draait of keer, als wij onze kerncentrales sluiten, nemen we een flinke hap koolstofarme energie uit onze energievoorziening. Dat betekent dat wij hier veel meer CO2gaan uitstoten. Dat gebeurt ongeacht wat anderen in Oost-Europa met hun steenkoolcentrales doen. Wie verwijst naar het ETS-systeem om de indruk te wekken dat een kernuitstap klimaatneutraal is, maakt mensen blaasjes wijs.
Dat klimaatactivisten – en zelfs academici van EnergyVille – deze sofistische logica blijven gebruiken, toont aan hoe diepgeworteld de weerstand tegen kernenergie is. Als EnergyVille haar wetenschappelijke geloofwaardigheid wil behouden, moet ze dat argument intrekken. Ons klimaat trekt zich niets aan van gezwendel met emissierechten. Als wij hier meer CO2 uitstoten, zal het sowieso verder opwarmen.
(De Morgen, 2/3/2019)