(Antwoord aan Jeroen Olyslaegers, die de open brief van Anuna en Kyra optekende voor De Bezige Bij…)
Beste Jeroen,
Dank voor je uitvoerige antwoord op mijn open brief. Eerst wat de persoonlijke aanvallen op Anuna en Kyra betreft: ik ben me er zeker van bewust dat ze die krijgen, want ik heb al meermaals opgeroepen om zulke persoonlijke aanvallen achterwege te laten, eerder op Twitter, en gisteren op Facebook nogmaals. Ik vind het vreselijk dat ze dergelijke bagger over zich heen krijgen, en ik keur dat volkomen af. Ik weet uit eigen ervaring hoe hard sociale media kunnen zijn als je ergens je nek voor uitsteekt, zelfs voor ervaren rotten. Ik doelde in mijn brief evenwel op de lovende reacties van politici. Dat waren vooral paternalistische en vrijblijvende uitlatingen over hun ‘fantastische engagement’ en ‘passie’.
De inhoud dan. De ‘denkfout’ van doemdenkers die ik beschrijf, is de eenvoudige extrapolatie van huidige tendensen naar de toekomst, zonder rekening te houden met technologische innovatie. In een notendop: ‘Als we zo blijven doorgaan, duikelen we recht de afgrond in’. Alleen gaan we nooit zo door. Ik vraag niet om blind vertrouwen, wel een vertrouwen dat gestoeld is op het succes van eerdere pogingen om milieuproblemen op te lossen. Het zou bijvoorbeeld best kunnen dat de extrapolaties van onze globale koolstofemissies binnenkort achterhaald zijn, dankzij de ontwikkeling Carbon Capture and Storage en de zogenaamde ‘koolstofboerderijen’. Ik weet het niet, en niemand kan dat met zekerheid zeggen, maar we kunnen wel naar de geschiedenis kijken om te zien hoe het eerdere (ecologische) doemvoorspellingen verging. Dat is echt zeer leerzaam. Alle aandacht gaat nu naar klimaatopwarming, maar dat is echt niet de eerste ondergang die wordt voorspeld. En de parallellen zijn treffend. De vaststelling dat mensen vroeger met gelijkaardige argumenten beweerden dat de wereld naar de knoppen zou gaan door bevolkingsexplosie of vervuiling of grondstoffenschaarste, moet volgens mij tot nadenken stemmen. Maar zoals ik zei: het is geen strikt logische gevolgtrekking. De doemdenkers van gisteren kunnen ernaast zitten, de doemdenkers van vandaag erop.
En dan over de protesten. Daar ging ik in mijn brief niet echt op in, maar demonstraties zijn in mijn ogen geen mechanismen voor democratische besluitvorming. Er zijn inderdaad honderdduizenden Belgen die van het klimaat wakker liggen en die willen dat we hogere ambities stellen, maar er zijn er ook honderdduizenden die dat niet vinden, of die vinden dat het allemaal maar flauwekul is. Die mensen moeten we eerst mee krijgen, en dat gaat enkel via verkiezingen. De psychologie leert overigens: doempreken werken averechts, en voeden vooral fatalisme en berusting (ik werk dat uit in mijn boek). Dat ik ook niet inging op ons typisch Belgische absurdisme (vier klimaatministers), komt omdat het volgens mij bijzaak is. Zelfs in een ideale wereld, waar België nu meteen de beste leerling van de klas wordt, zijn we nog mijlenver verwijderd van een oplossing. Vandaar dat ik de klemtoon elders leg: als België een globale impact wil, dan kan het dat veel beter via innovatie doen. Stel je voor dat we met de technologie van de KULeuven betaalbare en efficiënte zonnepanelen kunnen maken die energie omzet in waterstof! Dat zou een geweldige doorbraak zijn. Overigens mag je niet vergeten dat politieke daadkracht en overhaaste acties ook nadelen kunnen hebben. Energie-experts als Damien Ernst zijn het erover eens dat België halsoverkop windmolens ging bouwen toen de technologie nog niet op punt stond, waardoor we nu met inefficiënte en verouderde windmolens zitten. We moeten snel gaan, maar sneller is niet altijd beter. En als je graag “pragmaticus” bent, hoop ik ook dat je vurige voorstander bent van het openhouden van kerncentrales? grote hoeveelheden koolstofvrije energie)
Je schrijft: “we moeten onze levensstijl aanpassen of we gaan er aan.” Als dat klopt, vrees ik dat we eraan gaan. Grootschalige en collectieve gedragswijzigingen zijn nog nooit in de geschiedenis gelukt. Het gat van de ozonlaag is evenmin opgelost met gedragswijzigingen, maar met technologie. Het voedselprobleem in de jaren ’60 is niet opgelost door minder te eten of zuiniger te eten, maar door de ontwikkeling van betere gewassen met hogere opbrengst, met kunstmest en efficiëntere irrigatie.
Verwijzingen naar de ‘groene kerk’ kunnen inderdaad gemakzuchtig zijn, daar ben ik het mee eens. Maar ik geloof wel degelijk dat de doembeelden over het klimaat worden ingefluisterd door onwetenschappelijke opvattingen over een oorspronkelijke, natuurlijke en harmonieuze orde, die door de komst van de mens wordt verstoord. Jij gelooft dat wereldbeelden niet relevant zijn, en daarom geloof je zelfs dat ik de “boodschapper aanval” in mijn brief. Daarin vergis je je. De bron van de doembeelden ligt precies in die impliciete aannames. Hoeveel mensen weten dat er in eerdere geologische tijdperken vijf keer zoveel CO2 in de lucht zat, terwijl er volop leven was? Hoeveel mensen weten dat 99% van alle diersoorten zijn uitgestorven?
Het IPCC zegt nergens dat de wereld ‘eraan gaat’, wel dat 3°C opwarming schadelijker is dan 2°C, en 4°C erger dan 3°C. Veel schade, veel problemen, maar niet het einde van de wereld, ook niet van de mensheid, ook niet van de menselijke beschaving. Het beeld van een nakende “planetaire puinhoop” klopt gewoon niet, en ik vind het geen goede zaak dat jongeren als Anuna en Kyra met dat soort gitzwarte doembeelden rondlopen. Dat geloof is onuitgesproken en daarom moeilijk herkenbaar, daarom noem ik het ‘impliciet’ (in mijn boek ga ik vooral in op de invloed van Rousseau).
In ieder geval, goed om eens van gedachten te wisselen!
Hartelijke groet
Maarten