Op de tweede protestdag van Youth for Climate, donderdag in Brussel, kwamen liefst 12.500 spijbelende jongeren af. En toch, vreest filosoof Maarten Boudry, slagen ze er niet in om echt rebels te zijn. “Er is al lang progressieve consensus over het klimaatprobleem. Iedereen vindt die jongeren sympathiek.”
Het spijbelprotest is begonnen met de Zweedse scholiere Greta Thunberg, donderdag stonden in de Brusselse straten al meer dan 12.500 protesterende leerlingen. Wordt deze beweging structureel of is ze, zoals critici beweren, vooral een socialemediahype?
Maarten Boudry: “Ik heb natuurlijk geen glazen bol, maar het zou me verwonderen mocht dit een structurele beweging worden. Zelfs de Occupy-beweging (een internationale protestbeweging tegen sociaal-economische ongelijkheid, LD) is na een tijdje weer uitgedoofd, zonder dat het tot noemenswaardige hervormingen gekomen is.”
Het onderwijs draagt maatschappelijke betrokkenheid hoog in het vaandel. Is het hypocriet, zoals nogal wat leerlingen vinden, dat scholen hen een sanctie opleggen als ze spijbelen voor het klimaat?
“Ik vind dat niet hypocriet van de scholen, neen. Als je maatschappelijke betrokkenheid inroept als argument om te spijbelen, dan ben je nog lang niet thuis. Er zijn talloze manieren waarop je maatschappelijk betrokken kunt zijn, ver van de schoolbanken. Zelf heb ik destijds trouwens gespijbeld tijdens het spaghettiarrest, in de Dutroux-affaire. Daar riskeerden we ook straffen voor.”
Klimaat is wel iets anders, of niet?
“Het spaghettiarrest was natuurlijk triviaal in vergelijking met het klimaatprobleem, maar het was zogezegd ook een vorm van engagement tegen onrecht. Maatschappelijke betrokkenheid kun je pas terdege gebruiken als je ook over kennis beschikt, en kennis doe je op school op. Dat maakt deze spijbelactie wat wrang.”
Nochtans zijn de protesterende jongeren best mondig. Velen hebben zich ingelezen.
“Vooral in het schoolreglement dan. Het klimaatdebat is enorm ingewikkeld. Ik krijg de indruk dat vele jongeren geloven dat je met goede bedoelingen en politieke wil alleen de wereld kunt redden. Dat klopt helaas niet. De oplossing van het klimaatprobleem zal in de eerste plaats komen van meer kennis en betere technologie: betere batterijopslag, efficiëntere zonnepanelen, biobrandstoffen, koolstofcaptatie…”
Veel scholen zetten in op actief burgerschap: moet burgerlijke ongehoorzaamheid daar een plaats in krijgen?
“Nee, want dan wordt het een straatje zonder einde. Wie bepaalt immers welke hogere doelen spijbelen rechtvaardigen? Sommige jongeren willen bijvoorbeeld dat onze samenleving weerbaar wordt tegen islamisering. En dat onze verlichtingswaarden beter beschermd worden. De vraag of die angst terecht is, doet nu niet ter zake. Ook sommige doembeelden over het klimaat zijn sterk overdreven. Uiteindelijk luidt de vraag dus: wie gaat bepalen waarvoor je wel en niet mag spijbelen?”
Bent u het eens met de stelling van Youth for Climate dat, buiten de verplichte lesuren, het protest amper gehoord zou worden? En dat spijbelen dus legitiem is als drukkingsmiddel?
“Dat zal wel kloppen. Vanuit hun standpunt is het logisch dat ze voor een spijbelactie kiezen. Dan krijg je veel meer media-aandacht, natuurlijk.”
Politiek lijkt iedereen intussen aan de kant van de jongeren te staan: hun ouders zijn het met hun strijdpunt eens, de scholen ook, van energieminister Peeters krijgen ze felicitaties en bij Schauvliege mochten ze op de koffie. Wat blijft er van het protest over, dan?
“De jongeren willen best wel rebels zijn, maar worden tegen wil en dank doodgeknuffeld door het establishment. Dit protest ís dan ook niet anti-establishment. Integendeel, over het klimaat bestaat al heel lang een progressieve consensus. Alleen is het vinden van oplossingen een stuk makkelijker gezegd dan gedaan.”
Welk sociologisch profiel hebben de protesterende jongeren volgens u?
“De voortrekkers lijken me zeker van progressieve en linkse oriëntatie. Het zou me ook niet verwonderen als deze leerlingen vooral uit aso-richtingen komen, uit vooruitstrevende en welgestelde gezinnen ook, met goed opgeleide ouders.
“De ervaring leert dat rechtse jongeren veel minder wakker liggen van het klimaat, als ze al überhaupt geloven dat de opwarming door de mens veroorzaakt is. Rechtsere jongeren hebben óók toekomstzorgen, al gaan die meer over zaken als migratie. Iedereen vindt de jongeren van Youth for Climate sympathiek. Het zou een totaal ander verhaal zijn als rechtse jongeren zouden spijbelen om tegen het Marrakech-pact te protesteren. ”
Geknuffeld of niet: neemt de politieke wereld het klimaatprotest ernstig?
“Politici kunnen het zich niet veroorloven om het protest zomaar te negeren. Die jongeren hebben goede bedoelingen en ze komen op straat voor een betere wereld. Wie heeft daar geen sympathie voor? De werkelijkheid is dat het klimaatprobleem enorm complex is.”
Heeft de Belgische politiek, en de gebrekkige inspanningen die ze heeft geleverd, dit protest niet aan zichzelf te danken?
“Onze overheden kunnen zeker meer inspanningen leveren, en ik ben daar zelf ook voorstander van, maar wie de indruk wekt dat de oplossing van het klimaatprobleem louter een kwestie van politieke wil is, gelooft in sprookjes.
“De huidige vormen van hernieuwbare energieopwekking zijn totaal ontoereikend om in onze energiebehoeften te voorzien. En als we straks onze kerncentrales sluiten, wordt onze CO2-uitstoot alleen maar groter. Maar daarover hoor je de actievoerders zelden.
“We gaan het klimaat heus niet redden met consuminderen en koolstofcompensatie. Dat is gerommel in de marge. Bovendien zijn de inspanningen van België zinloos als de rest van de wereld niet meegaat. Dat wil niet zeggen dat België niets moet doen, maar het maakt de discussie veel ingewikkelder dan bij traditionele milieuproblemen, zoals zure regen of loodvervuiling.”
Het cliché wil dat veel jongeren smartphoneverslaafde coach potatoes zijn geworden. Bewijst dit protest het tegendeel?
“Ik geloof sowieso niet in dat cliché. Maar los daarvan: de protesten leveren ook geen bewijs van het tegendeel, ze geven veeleer een vertekend beeld van de samenleving als geheel. De stille meerderheid blijft onzichtbaar. Bovendien geloof ik best dat de leiders van deze spijbelactie oprecht geëngageerd zijn, zoals Anuna De Wever. Maar hoeveel van de jongeren die meelopen zijn ook echt begaan met het klimaat en kennen het debat een beetje? Zijn ze ook zelf bereid om offers te brengen, pakweg door meer te betalen voor citytrips?”
Gesteld dat u zelf leerkracht of ouder was, wat zou u uw leerlingen of kroost adviseren?
“Ik vond de tweet van mijn Kernkabinet-collega Patrick Loobuyck wel leuk. Zijn zoon mocht mee betogen als hij een opstel kon schrijven met kernwoorden als broeikasgas, klimaatakkoord, smart grids, koolstoftaks en kernuitstap. Dat was met een knipoog, maar ik vind de achterliggende boodschap wel terecht: je moet niet tegen iets betogen dat je niet begrijpt. Ik hou sowieso niet van betogingen. Behalve die keer tijdens het spaghettiarrest, heb ik maar één keer meegelopen: tegen Viktor Orbán in Hongarije.”
(Interview door Lode Delputte in De Morgen, 19/01/2019)