Het is eind 1944. De geallieerden rukken op vanuit Frankrijk en België. De Wehrmacht maakt aanstalten om te vertrekken, tanks en vrachtwagens snellen door de straten. Iedereen voelt dat het een kwestie van tijd is tot het Derde Rijk ten onder gaat. Op de Britse radio hoort u dat Amerikaanse soldaten uw stad bereikten. Hoort u in de verte al juichkreten?
In een vlaag van euforie haalt u de nationale vlag tevoorschijn, en gooit die door het open raam. Juist op dat moment dendert de laatste pantserdivisie van de Wehrmacht voorbij. U wordt doodgeschoten. Een uur later paraderen de geallieerden door de stad en barst iedereen uit in feestvreugde. Kan het tragischer?
De redding is nabij
Geen enkele analogie is perfect, maar dit is ongeveer de situatie waarin we ons nu bevinden in de pandemie. Al bijna een jaar zijn we van onze vrijheden beroofd, en tweeënhalf miljoen mensen van hun leven. Maar de redding is nabij. Wat weinig wetenschappers een half jaar geleden durfden te beloven, is werkelijkheid: we beschikken over meerdere vaccins met zeer hoge effectiviteit, die zowel ernstige ziekte als (zeer waarschijnlijk) overdracht verhinderen. Nu moeten we ze in zo veel mogelijk armen ploffen.
Toch klinkt de roep om versoepelingen juist nu luider dan ooit, en niet alleen van corona-ontkenners en wappies. In de Volkskrant schreef Sander van Walsum onlangs dat ‘nog even volhouden’ weinig zin heeft, omdat het virus toch endemisch wordt. Beter om de samenleving van het slot te doen en ons erbij neer te leggen dat corona niet meer weggaat.
Maar dit is het slechtst denkbare moment om te versoepelen. Momenteel heeft nog steeds een minderheid van de Nederlandse bevolking immuniteit. Voor de meerderheid is corona nog steeds een gevaar, waarmee hun afweer geen enkele ervaring heeft. Deze situatie doet zich in de toekomst bijna zeker niet meer opnieuw voor. Met de opkomst van de Britse en andere varianten zijn we verwikkeld in een wedloop tussen virus en vaccin: wie van de twee dringt als eerste miljoenen lichamen binnen? De eerste heeft een mortaliteit die minstens tien keer hoger ligt dan griep (op zich al een kwaaie killer) en laat een flink percentage van de overlevers achter met ernstige langetermijnschade.. De andere is een wonder van menselijk vernuft en heeft geen enkele noemenswaardige bijwerking. Het virus heeft een jaar voorsprong, maar de prikkers zijn vlot bezig met het in te halen. Ja, de vaccinatie gaat nog te traag, maar nog steeds veel sneller dan het virus (20.000 prikken per dag tegenover ongeveer 4000 besmettingen).
Dat betekent dat we wél nog even moeten volhouden. Elke dag en week die we nu winnen, is een dag dichter bij de zomer en bij de kudde-immuniteit. Dat we daarna een kat-en-muisspel met nieuwe mutanten zullen blijven voeren met steeds nieuwe of aangepaste vaccins doet daaraan niets af. We zullen nooit meer diezelfde enorme achterstand hebben, en zelfs tegen nieuwe varianten zullen oude vaccins waarschijnlijk deels bescherming bieden.
Zekerheid bestaat niet
Natuurlijk weten we niet zéker of het loont om nu nog even door te bijten. Het valt niet uit te sluiten dat de vaccinatiecampagne blijft stokken tot in de herfst, waarna we met z’n allen overrompeld worden door een besmettelijker variant. Als dat ons te wachten staat, kunnen we net zo goed nú voor de bijl gaan. Maar de feestvierende Nederlanders wisten in 1944 ook niet zeker dat de Duitsers niet zouden terugslaan (ze heroverden in 1945 nog een stuk van België tijdens het Ardennenoffensief). En tegen de herfst zijn sowieso miljoenen Nederlanders gevaccineerd.
Stel je voor dat je vandaag alsnog besmet raakt, een maand lang doodziek bent en een jaar later nog steeds niet hersteld (zoals tienduizenden Nederlanders tijdens de eerste golf ). Of erger: stel je voor dat je vader of grootmoeder morgen besmet raakt en volgende maand doodgaat, op de dag dat de prik in hun agenda staat.
Vandaag lijkt een coronadode of besmetting even tragisch als het in 1944 was om doodgeschoten te worden door de terugtrekkende bezetter. Als de redding nabij is, moet je de aandacht niet laten verslappen.
Mijn – kerngezonde – grootmoeder vierde deze week haar negentigste verjaardag, en krijgt woensdag haar eerste prik van AstraZeneca. Zij heeft de bevrijding in 1944 nog bewust meegemaakt. Ik zou haar die tweede bevrijding graag gunnen.
(Licht ingekort verschenen in Trouw, 16 maart 2021)