De ‘versoepelbrigade’ heeft overschot van gelijk: een lockdown richt ontzettend grote nevenschade aan in onze samenleving. De uitgestelde reguliere zorg leidt tot een stijging van kankerdoden en andere onbehandelde ziektes. De opsluiting van mensen in hun huizen zorgt voor een piek in eenzaamheid, depressie, huiselijk geweld. De economische recessie duwt duizenden mensen in de armoede, en doet honderden kleine bedrijven en ondernemers overkop gaan. Om nog maar te zwijgen van de ravages in de cultuur- en amusementssector. Elke nieuwe lockdown is een nieuwe mokerslag, die het telkens moeilijker maakt om rechtop te veren.
Maar zoals wel vaker in onze weerbarstige werkelijkheid, ligt de weg naar de hel geplaveid met goede bedoelingen. De waarheid is dat niemand zo hard heeft geholpen om een tweede lockdown dichterbij te brengen als de versoepelbrigade, spijts hun goede bedoelingen. Maatregelen versoepelen wanneer de cijfers in de lift zitten, zoals de vorige regering deed op hun instigatie, is als de teugels vieren wanneer het paard op hol slaat. Het is het summum van kortzichtigheid: even genieten van meer vrijheid, tot het virus enkele weken later onverbiddelijk wraak neemt.
De meest hardnekkige misvatting in deze crisis, schier even onuitroeibaar als Sars-Cov-2, is het idee dat er een ‘trade-off’ bestaat tussen gezondheid en economie, of tussen fysieke en mentale gezondheid. Talloze politici en ook sommige academische dwaallichten (zoals Lieven Annemans en Jean-Luc Gala) hebben tegen verstrengingen gepleit “om de economie te sparen”. Internationale vergelijkingen tonen echter aan dat die trade-off een mythe is. Het virus zelf nekt de economie, niet zozeer de maatregelen. Landen die vroeg en doortastend optraden tegen het virus (Zuid-Korea, Japan, Taiwan, Nieuw-Zeeland), hadden het minst aantal doden en beleven het snelste economische herstel. De landen die het traagst waren met een noodzakelijke lockdown – zoals het Verenigd Koninkrijk – hebben die het langst moeten volhouden. Zij hebben én duizenden doden én een grotere economische opdoffer. Want hoe hoger je de curves laat stijgen, hoe langer het duurt om ze weer naar beneden te krijgen.
De versoepelaars maakten zich terecht zorgen over de nevenschade van de maatregelen, maar door hun kortzichtigheid en halsstarrige loochening van de cijfers hebben ze hun ergste nachtmerrie – een nieuwe lockdown – juist dichterbij gebracht. Als we eind augustus hadden ingegrepen, toen de cijfers nog beheersbaar waren, of zelfs eind september, toen zowat alle virologen aan de alarmbel trokken, hadden we vrijwel zeker een nieuw lockdown kunnen vermijden. Nu verkleint die kans elke dag. De versoepelaars, zeker degenen met een academische titel, dragen hier een verpletterende verantwoordelijkheid.
En hoe zit het vandaag, los van de balans van het verleden? Het staat vast dat deze nieuwe golf, waarvan we nu het begin meemaken, groter en heviger zal worden dan de eerste. Er zijn meer landgenoten besmet dan tijdens de eerste golf, en de ziekenhuisopnames per dag stijgen in ijltempo (gisteren maar liefst 590, de op één na zwartste dag na het record van 629 op 28 maart). We weten met zekerheid dat die cijfers zich binnen enkele weken zullen vertalen in meer IZ-opnames, in honderden en wellicht duizenden doden, en in een veelvoud van patiënten met orgaanschade. De ineenstorting van onze gezondheidszorg, met ‘triage’ van patiënten die in aanmerking komen voor intubatie, valt niet uit te sluiten. Want helaas, in tegenstelling tot wat complotdenkers en ontkenners beweren, bestaat er nog steeds géén wondermiddel tegen Sars-Cov-2. Artsen, verplegers en zorgpersoneel zijn nu al de uitputting nabij, en de echte toestroom op IZ moet nog komen.
Het belangrijkste van al: er is voortschrijdend inzicht sinds de laatste maatregelen. De cijfers waar we ons toen op baseerden, zijn inmiddels alweer achterhaald. De stijging gaat harder dan de experts hadden ingeschat. Dat wil zeggen dat, zelfs als de maatregelen toen in verhouding stonden tot de stand van zaken, dat vandaag niet langer het geval is. Het effect van de eerdere maatregelen afwachten, is daarom een roekeloze gok.
Wil je de economie redden? Versla dan eerst het virus. Ben je bezorgd om eenzaamheid, armoede en depressies? Die bezorgdheid is volkomen terecht, edoch: versla eerst het virus. We hadden in september moeten luisteren naar de medische experts, in plaats van naar de sussende praatjes van de versoepelbrigade, maar helaas nemen gedane zaken geen keer. Waar gaan we naartoe? Noem het semi-lockdown, of een intelligente of zachte of een ander epitheton, maar we moeten aan de noodrem trekken. Want hoe langer we wachten, hoe erger het wordt, en hoe meer tijd het zal vergen om de curve opnieuw plat te slaan. Ja, beste versoepelbrigade, met alle nevenschade van dien.
(De Morgen, 26 oktober 2020)